یکی از نهادهایی که به صورت ذاتی و قانونی معارض فعالیت های معدنی می‌باشد سازمان حفاظت محیط زیست بوده که در همه ی اعصار جزو سه نهاد اول معارض با فعالیتهای معدنی شناخته می شود. چالشهای تعاملات مهم این دو بخش در سه گروه ذیل طبقه بندی می گردد ؛
- استعلامات قبل از شروع فعالیت معدنی
- شوراها و کارگروه های تصمیم گیرنده
- پایش آلاینده ها
1- استعلامات قبل از شروع فعالیت معدنی
طی دو مرحله از مراحل 15 گانه معدنکاری از سازمان حفاظت محیط زیست استعلام به عمل می آید؛
الف – قبل از صدور پروانه اکتشاف ( ماده 24 قانون معادن )
در این مرحله محدوده ی مورد تقاضا توسط وزارت صمت بررسی می گردد اگر محدوده ی مورد استعلام در مناطق 4 گانه حفاظت شده ( این مناطق شامل پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده می باشد ) قرارداشته باشد که پاسخ استعلام منفی است . در غیر این صورت نامه ی استعلام به سازمان محیط زیست صادر خواهد شد .
چالشهای این مرحله ؛
- توسعه محدوده های حفاظت شده در دولت نهم و دهم بدون استعلام از وزارت صمت توسط سازمان محیط زیست و تداخلمحدوده های حفاظت شده با محدوده های معدنی در 40 نقطه ( مثال ؛ منطقه شکار ممنوع سلفچگان )
- عدم تدقیق محدوده های قدیمی اعلام شده به وزارت صمت ( مثال ؛ رودخانه ای که سال 1354 وجود داشته الان وجود خارجی ندارد) و جریمه ی سنگین و غیر قانونی وضع شده برای این عوارض
- قفل شدن پتانسیل های اکتشافی در مناطق شکار ممنوع که جزو مناطق 4 گانه نمی باشند ( مثال ؛ منطقه ی بهرام گور که حتی اکتشاف چکشی و پی جویی هم در آن ممنوع اعلام شده )
ب – قبل از صدور مجوز تاسیس صنایع معدنی و فرآوری
در این مرحله متقاضی تحت نظارت وزارت صمت اقدام به تعامل با سازمان محیط زیست نموده و پس از ارائه ی طرح بهره برداری صنایع معدنی خود به این سازمان نسبت به تهیه و ارائه ی طرح زیست محیطی برای صنایع مد نظر خود می نماید . پس از انجام مراحل فوق پاسخ استعلام صادر خواهد شد .
چالشها ؛
- قیمت سرسام آور طرح های زیست محیطی که توسط منسوبین کارمندان محیط زیست نوشته می شود ( امضاهای طلایی)
2-شوراها و کارگروه های تصمیم گیرنده
دو شورا ، یک کارگروه و یک ستاد در سطح کلان در کشور وجود دارند که تصمیمات آنها در حوزه مشترک محیط زیست و معدن موثر می باشد ؛
الف – شورای عالی معادن
چالشها ؛
- انفعال بخش معدن در مقابل محیط زیست ( متاسفانه خروجی های جلسات شورا نشان از انفعال بخش معدن در مقابل نهادهای معارض مانند محیط زیست دارند ) . نکته مغفول در این تعاملات بی توجهی به بنهای قانون معادن در این جلسات می باشد .
ب – شورای عالی حفاظت محیط زیست
چالشها ؛
- عدم وجود نماینده وزارت صمت ( بخش معادن و صنایع معدنی) در این شورا
- تصمیمات مخالف قانون معادن و آئین نامه اجرایی آن که باعث تقابل دو نهاد معدنی و زیست محیطی می شود
ج – کارگروه تعامل با محیط زیست
چالشها ؛
- متاسفانه تعامل ، شکل بیع به خود گرفته است ؛ “توسعه محدوده حفاظت شده در مقابل اجازه فعالیت چند محدوده” که در شان دو نهاد نیست و نیازمند تعریف ساز و کار قانونی
د – ستاد تسهیل و رفع موانع تولید
3 -پایش آلاینده ها
آلاینده های زیستی و تنزل کیفیت خاک های مناطق معدن کاری، آب های سطحی و زیرزمینی، مشکلات ناشی از زهاب اسیدی معادن، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، آلودگی بصری و اثرات اکولوژیکی( تاثیرات منفی بر تنوع زیستی، پوشش گیاهی، گونه های نادر و حیات وحش منطقه) سلامت محیط زیست و انسان را در معدنکاری و صنایع وابسته به خطر می اندازد. پایش این موارد به خوبی انجام می گردد اما مشکلاتی در تعامل محیط زیست با معدن در این بخش وجود دارد ؛
چالشها ؛
- مراجعه مستقیم مامورین محیط زیست به بهره بردار به بهانه تذکر که خلاف قانون است .
- هزینه و جرائم سنگین برای گونه های جانوری و پوشش گیاهی که در قالب طرح های زیست محیطی اخذ می شود
- عدم برخورد جدی با سازمان انرژی اتمی در مورد تخلفات زیست محیطی معادن و مواد تحت پوشش این سازمان
نبود طرح و راهکار مناسب برای اصلاح فرآیندهای آلوده کننده ی آبهای سطحی و زیر زمینی
بازتاب:استان زنجان