گزارش جامع از زنجیره تولیدات آلومینیم در کشور
مقدمه
آلومینیم بوسیله “هانس کریستین ارستد” شیمیدان و فیزیکدان دانمارکی بدست آمد .در روم و یونان باستان این فلز را بعنوان ثابت کننده رنگ در رنگرزی و نیز به عنوان بند آورنده خون در زخم ها به کار می بردند و هنوز هم به عنوان داروی بند آورنده خون مورد استفاده قرار می گیرد. در سال ۱۷۶۱ گویتون دموروو پیشنهاد کرد تا alum را آلومین (alumin) بنامند.
اگر چه آلومینیم ، سومین عنصر فراوان در پوسته زمین است(۱۸%)، این عنصر در حالت آزاد خود بسیار نادر است و زمانی یک فلز گرانبها و ارزشمندتر از طلا به حساب می آمد. بنابراین به عنوان فلزی صنعتی اخیرا مورد توجه قرار گرفته و در مقیاس تجاری تنها بیش از ۱۰۰ سال است که مورد استفاده دارد. در ابتدا که این فلز کشف شد، جدا کردن آن از سنگ ها بسیار مشکل بود و چون آلومینیم موجود در طبیعت به صورت ترکیب می باشد، مشکل ترین فلز از نظر تهیه به شمار می آمد.
آلومینیم ، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای علامت Al و عدد اتمی ۱۳ می‌باشد. آلومینیم که عنصری نقره‌ای و انعطاف‌پذیر است، عمدتأ به صورت سنگ معدن بوکسیت یافت میشود و از نظر مقاومتی که در برابر اکسیداسیون دارد، همچنین وزن و قدرت آن ، قابل توجه است. آلومینیم در صنعت برای تولید میلیونها محصول مختلف بکار می‌رود و در جهان اقتصاد ، عنصر بسیار مهمی است.
اجزای سازه‌هایی که از آلومینیم ساخته می‌شوند، در صنعت هوانوردی و سایر مراحل حمل و نقل بسیار مهم هستند. همچنین در سازه‌هایی که در آنها وزن پایداری و مقاومت لازم هستند، وجود این عنصر اهمیت زیادی دارد.
آلومینیم، فلزی است نرم و سبک، باقابلیت های زیاد، به رنگ نقره‌ای متمایل به خاکستری مات و لایه نازک اکسیداسیون که در مجاورت هوا در سطح آن تشکیل میشود و از زنگ خوردگی بیشتر جلوگیری می کند. وزن آلومینیم تقریبا یک سوم فولاد یا مس است.همچنین بسیار بادوام و مقاوم در برابر خوردگی است. بعلاوه، این عنصر غیر مغناطیسی، بدون جرقه، دومین فلز چکش خوار و ششمین فلز انعطاف‌پذیر است.
تعاریف و کلیات
کانی
عنصر یا ترکیب طبیعی غیرآلی که دارای ساختمان منظم، ترکیب شیمیایی و خواص فیزیکی و شکل بلوری مشخص باشد.
کانه
کانی مفیدی که استفاده از آن ارزش اقتصادی داشته باشد.
کانسنگ یا سنگ معدن
ماده طبیعی یا سنگی که حاوی یک یا چند کانی دارای ارزش اقتصادی بوده و به منظور بدست اوردن کانه از زمین استخراج میشود.
منبع معدنی
انباشت طبیعی مواد معدنی که با بررسی های زمین شناسی وجود آنها قابل اثبات است.
ذخیره معدنی
مقدار وزنی (گاهی حجمی) کانسنگ موجود در منبع که براساس سطح اعتماد محاسباتی به رده های مختلف تقسیم میشود.
کانسار
تمرکز طبیعی از مواد معدنی دارای ارزش اقتصادی است یا بخشی از ذخایر معدنی است که در یک منطقه مشخص واقع شده و برای بهره برداری در نظر گرفته شده باشد.
معدن
محل استخراج کانسنگ و کانسار را معدن گویند. کلیه ساختمان‌ها و تاسیساتی که با این منظور ساخته میشود نیز جزو معدن محسوب میشود.
معدنکاری
مجموعه فعالیت‌هایی که از شناسایی یک کانسنگ انباشته در زمین آغاز شده و در نهایت به تحویل و ارایه محصول قابل مصرف به بازار می‌انجامد.
الکترولیز (برق کافت)
برق‌کافت یا الکترولیز در شیمی و صنعت، شیوه‌ای برای جداسازی عنصرها و ترکیب‌هایی است که با پیوند شیمیایی به هم متصل هستند. این جداسازی با گذراندن جریان الکتریکی مستقیم (DC) از میان این مواد صورت می‌گیرد. برای مثال زمانی که جریان الکتریکی از آب می‌گذرد اتم‌های هیدروژن و اکسیژن از هم جدا شده و به گاز تبدیل می‌شوند. این واکنش شیمیایی فرآیندی غیر خودبخودی (بدون رغبت و تمایل non-spontaneous ) است که در غیر این صورت به وقوع نمی‌پیوندد.
کانسنگ آلومینیم
بوکسیت یک سنگ رسوبی است که مقادیر نسبتاً بالایی آلومینیم دارد. این سنگ مهم‌ترین منبع آلومینیم است. بوکسیت عمدتاً شامل کانی جیبسیت ، بوهمیت γ-AlO(OH) و دیاسپورα-AlO(OH) است که با دو اکسید آهن گوئتیتFeO(OH) و هماتیتFe2O3) ) و کانی رسی کائولینیت و مقادیر کمی آناتاز و المنیت یا مخلوط شده‌است.
کاربردها
چه از نظر کیفیت و چه از نظر ارزش، آلومینیم کاربردی ترین فلز بعد از آهن است و تقریبا در تمامی بخش های صنعت دارای اهمیت می باشد. آلومینیم خالص ، نرم و ضعیف است، اما می تواند آلیاژهایی را با مقادیر کمی از مس ، منیزیوم ، منگنز ، سیلیکون و دیگر عناصر بوجود آورد که این آلیاژها ویژگی های مفید گوناگونی دارند. این آلیاژها اجزای مهم هواپیماها وراکت ها را می سازند. وقتی آلومینیم در خلاء تبخیر شود، پوششی تشکیل می دهد که هم نور مرئی و هم گرمای تابشی را منعکس می کند. این پوشش لایه نازک اکسید آلومینیم محافظ را به وجود می آورد که همانند پوشش های نقره خاصیت خود را از دست نمی دهند. یکی دیگر از موارد استفاده از این فلز در لایه آینه های تلسکوپ های نجومی است.
برخی از کاربردهای فراوان آلومینیم عبارت است از: حمل و نقل (اتومبیل‌ها، هواپیماها، کامیون‌ها، کشتی‌ها، ناوگان های دریایی، راه آهن و…) بسته‌بندی (قوطی‌ها، فویل و…) ساختمان (درب، پنجره، دیوار پوش ها و…) کالاهای با دوام مصرف کننده (وسایل برقی خانگی، وسایل آشپزخانه، …) خطوط انتقال الکتریکی (به‌علت وزن سبک اگرچه هدایت الکتریکی آن تنها ۶۰٪ هدایت الکتریکی مس می‌باشد) اکسید آلومینیم (آلومینا) بطور طبیعی و بصورت کوراندوم، سنگ سنباده، یاقوت و یاقوت کبود یافت میشود که در صنعت شیشه‌سازی کاربرد دارد. یاقوت و یاقوت کبود مصنوعی در لیزر برای تولید نور هم‌نوسان به کار می‌روند. آلومینیم با انرژی زیادی اکسیده میشود و در نتیجه در سوخت موشک های با سوخت و دمازاها مورد استفاده واقع میشود[1].
استخراج آلومینیم
آلومینیم یک فلز واکنشگر است و نمی‌تواند از سنگ معدن خود (بوکسیت )به روش کاهش جدا شود. در عوض روش جداسازی این فلز از طریق برق‌کافت( الکترولیز) است. (این فلز در محلول اکسیده شده، سپس بصورت فلز خالص جدا میشود.) لذا جهت این کار، سنگ معدن باید ذوب گردد اما بوکسیت دارای نقطه ذوب بالایی است (۲۰۰۰ درجه سانتی‌گراد) که تامین این مقدار انرﮊی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست[2].
برای سال های زیادی بوکسیت را در فلورید سدیم و آلومینیم مذاب قرار می‌دادند و نقطه ذوب آن تا ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یافت. اما امروزه مخلوط مصنوعی ازآلومینیم، سدیم و فلوئورید کلسیم، جایگزین فلورید سدیم و آلومینیم شده است. این فرآیند هنوز مستلزم انرژی بسیار زیاد است و کارخانجات آلومینیم دارای ایستگاه های برق مخصوص خود در اطراف این کارخانه‌ها هستند.
الکترودهایی که در الکترولیز بوکسیت بکار می‌روند، هر دو کربن هستند. وقتی سنگ معدن در حالت مذاب است، یون های آن آزادانه حرکت می‌کنند. واکنش در کاتد منفی اینگونه است:
(Al3+) + 3e —> Al
در اینجا یون آلومینیم احیا میشود (الکترون ها اضافه می‌شوند) سپس فلز آلومینیم به سمت پایین فرو می‌رود و خارج میشود.آند مثبت، اکسیژن بوکسیت را اکسیده می‌کند که بعد از آن با الکترود کربنی واکنش انجام داده تا تولید دی‌اکسید کربن نماید. این کاتد باید عوض شود، چون اغلب تبدیل به دی‌اکسید کربن میشود. بر خلاف هزینه الکترولیز، آلومینیم فلزی، ارزان با کاربرد وسیع است. امروزه آلومینیم را می‌توان از خاکه معدنی استخراج کرد، اما این فرآیند، اقتصادی نیست.
روش های فرآوری آلومینیم
سنگ معدن بوكسيت براساس عيار آن به روش های مختلفي فرآوری ميشود. برای بوكسيت با عيار بالا از روش “باير” استفاده مي شود. در روش “باير” با استفاده از انحلال قليايي در دمای نسبتا بالا، پودر آلومينا توليد مي شود. برای بوكسيت های با عيار پايين (نسبت آلومينيم به سيليسيم كمتر از 3) از روش “زينترينگ” استفاده مي شود كه در اين روش سنگ معدن به همراه موادی مانند آهك، زغال و كربنات سدیم در كوره در دمای بالا حرارت ديده و انحلال با آب يا قليا انجام مي شود. روش فراوری نفلين سينيت جهت توليد پودر آلومينا مشابه روش “زينترينگ” بوده اما به دليل تركيب شيميايي متفاوت اين سنگ معدن، محصولاتي مانند سيمان و نمك های پتاسيم و سديم نيز توليد مي شوند.
فرآیند بایر:
سنگ معدنی بوکسیت توسط فرآیند بایر به آلومینیم اکسید تبدیل میشود. برای ایجاد یک ترکیب یکنواخت این سنگ معدنی ابتدا مخلوط شده و سپس خرد و تبدیل به خاک میشود. سپس دوغاب ایجاد شده با محلول داغی از سدیم هیدروکسید مخلوط میشود. سپس این مخلوط در داخل مخزن هضم کننده در فشارهایی خیلی بیشتر از فشار اتمسفر نگهداری میشود؛ این کار باعث انحلال آلومینیم هیدروکسید در داخل بوکسیت شده و در عین حال ناخالصی‌ها را نیز به ترکیب‌هایی غیرقابل انحلال تبدیل می‌کند[3].
پس از این واکنش، دمای دوغاب به بالاتر از دمای جوش در فشار اتمسفری خود می‌رسد. با حذف بخار موجود در محفظه و کاهش فشار، این محلول خنک میشود. پسماند بوکسیت از محلول جداسازی و دفع میشود. محلول فاقد اجزای جامد، توسط کریستال‌های کوچک آلومینیم هیدروکسید بذر دهی میشود؛ این کار باعث انباشته شدن یون‌های منفی بر روی آلومینیم هیدروکسید میشود. پس از رسوب تقریباً نیمی از آلومینیم مخلوط، وارد classifier ها میشود. کریستال‌های کوچک آلومینیم هیدروکسید جمع‌آوری می‌شوند تا از آنها به عنوان بذر استفاده شود. ذرات درشت با گرم شدن به اکسید آلومینیم تبدیل می‌شوند؛ محلول اضافی در صورت لزوم با تبخیر حذف، و سپس خالص سازی و بازیافت میشود.
فرآیند “هال–هرولت”
تبدیل آلومینا به فلز آلومینیم توسط فرآیند “هال-هرولت ” انجام میشود. در این فرآیند با مصرف انرژی خیلی بالا، برای تولید فلز آلومینیم، محلولی از آلومینا در مخلوط مذاب کریولیت ( ) و کلسیم فلوئورید، (در دمای ۹۵۰ تا ۹۸۰ درجه سلسیوس) الکترولیز میشود. فلز آلومینیم مذاب در کف مخزن انباشه شده و از آنجا تخلیه میشود. این فلز مذاب برای فراوری بیشتر در آینده معمولاً در قالب‌های بزرگی ریخته گری میشود که به آن شمشال آلومینیم می‌گویند.
میله‌های آند فرآیند الکترولیز از جنس کربن ساخته می‌شوند، چرا که کربن مقاوم‌ترین ماده در برابر خوردگی فلوراید می‌باشد. همچنین این میله‌ها یا پیش-پخته بوده یا در فرآیند پخت می‌شوند. کربن برای آندها ترجیحاً باید خالص باشد تا آلومینیم و الکترولیت به خاکستر آلوده نشوند. علی‌رغم مقاومت کربن به خوردگی، این میله‌ها با نرخ ۰٫۴ تا ۰٫۵ کیلوگرم به ازای هر کیلوگرم آلومینیم تولیدی مصرف می‌شوند. جنس میله‌های کاتد از آنتراسیت می‌باشد. برای میله‌های کاتد نیازی به خلوص بالا نیست چرا که ناخالصی‌ها با نرخ بسیار کمی از آنها انتشار می‌یابد. کاتد با نرخ ۰٫۰۲ تا ۰٫۰۴ کیلوگرم به ازای هر کیلوگرم آلومینیم تولیدی مصرف میشود. یک سلول معمولاً پس از ۲ تا ۶ سال تعطیل میشود که پس از شکست کاتد انجام میشود.
تنها واحد توليد پودر آلومينا در ايران، شركت آلومينای ايران واقع در استان خراسان شمالي (شهرستان جاجرم) است كه ظرفيت توليد 250.000 تن در سال پودر آلومينا به روش” باير “را دارد. اين واحد در سال 1396بيش از 408.000 تن هيدرات آلومينيم و حدود 240.000 تن پودر آلومينا توليد كرده است. پودر آلومينای توليدی اين واحد در حال حاضر حدود 35درصد از نياز كشور را تأمين مي كند. بخش كوچكي از آلومينای توليد شده در اين واحد (حدود 10هزار تن) به صورت خرده فروشي برای صنايع پايين دستي (نسوز، پايه كاتاليست و …) مصرف مي شود. طرح ديگری برای توليد آلومينا از بوكسيت در كشور تعريف نشده است.
يكي ديگر از طرحهای نيمه تمام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنايع معدني ايران طرح توليد آلومينا از نفلين سينيت در استان آذربايجان شرقي است كه البته در ليست طرحهای اولويت دار و نيمه تمام ايميدرو كه قرار است تا سال 1400به بهره برداری برسند قرار نگرفته است]16[. درخصوص طرح نفلين سينيت سراب، طرح توجيهي فني -اقتصادی اين پروژه برای فرآوری 6 – 7 ميليون تن خاك معدني و توليد محصولات زير تدوين شده است:
- انواع سيمان و كلينكر ( 4-3 ميليون تن در سال)
- انواع نمك های كربناتي سديم و پتاسيم ( 160هزار تن در سال)
- پودر آلومينا ( 200هزار تن در سال)
تكنولوژی اين طرح روسي بوده و تاكنون همكاری لازم برای انتقال دانش فني آن انجام نشده است. در دهه 70 يك واحد نيمه صنعتي در آذرشهر تبريز راه اندازی شده و تاكنون حدود 12/5 ميليون دلار برای آن هزينه شده است. در حال حاضر اين واحد نيمه صنعتي با تغيير برخي پارامترها به ميزان 1 تن در روز بوهميت توليد ميكند كه در توليد پايه كاتاليست كاربرد دارد و دانش فني توليد پودر آلومينا آن هنوز كامل نشده است. يك شركت بين المللي نيز مبلغ 1ميليارد و هشتصد ميليون دلار برای طراحي و اجرای اين كارخانه پيشنهاد كرده است اما درنهايت طرح توجيهي اين پروژه در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنايع معدني ايران با هزينه سرمايه گذاری 1ميليارد و چهارصد ميليون دلار تدوين شده و با فرض توليد و فروش همه محصولات مذكور، نرخ بازگشت سرمايه پاييني دارد كه از نظر اقتصادی توجيه پذير نيست. همچنين در صورت راه اندازی اين طرح حدود 200 هزار تن آلومينا توليد خواهد شد كه تنها 35 درصد نياز كنوني كشور را تأمين خواهد كرد همچنين به دليل اشباع بازار داخلي كشور از نظر نياز به سيمان (پاورقی ایجاد ظرفیت جدید برای تولید سیمان در كشور به دلیل اشباع بازار داخلی و چالش های ایجاد شده برای صادرات فاقد توجیه بوده و تنها در صورتی امكان رقابت وجود خواهد داشت كه واحدهایی برای تولید سیمان های خاص و با ارزش افزوده بالا راه اندازی شوند) و نبود بازار جهاني برای نمك های توليدی اين واحد، به نظر مي رسد بازاريابي و فروش محصولات توليدی در اين كارخانه با چالشهای جدی روبه رو شود. طرح نفلين سينيت سراب برای توليد با ظرفيت ذكر شده، حدود 6 ميليون مترمكعب در سال آب نياز دارد كه حجم بسيار زیادی است. در سالهای اخير ايميدرو به تأمين زيرساخت های طرح نفلين سينيت سراب اقدام كرده است به طوری كه آب، برق و گاز آن تأمين شده است]16[. تأمين ماده اوليه به عنوان اولين حلقه از زنجيره ارزش آلومينيم در ايران با چالش های جدی روبه رو است. با توجه به ظرفیت وسیع مواد رسی در کشور تولید آلومینا از رس ها باید مورد بررسی قرار گیرد و به عنوان اولویت های پژوهشی و اجرایی پیشنهاد می گردد راهكارهای عمده تأمين ماده اوليه توليد آلومينيم در ايران در جدول ذیل جمع بندی شده است.
راهكارهاي عمده تأمين ماده اوليه توليد آلومينيم در ايران
ذخایر بوکسیت دنیا
بوکسیت در مناطق مختلفی از دنیا یافت میشود اما مقدار آن در پانزده کشور قابل‌توجه‌تر می‌باشد، این کشورها شامل آمریکا، گینه، استرالیا، ویتنام، هند، جامائیکا، برزیل، غنا، چین، یونان، سورینام، سریلانکا، قزاقستان، ونزوئلا و روسیه است[4].
در ماه نوامبر سال ۲۰۱۰، نگوین تان دونگ نخست‌وزیر ویتنام، اعلام کرد که منابع بوکسیت ویتنام به مجموع ۱۱۰۰۰ میلیون تن (۱۱ تریلیون کیلوگرم) می‌رسد که بزرگترین منبع بوکسیت در جهان می‌باشد[4]. بر اساس اعلام سازمان های بین المللی[5]، مجموع ذخایر قطعی بوکسیت و آلومینا (اکسید آلومینیم) در جهان در سال 2017 حدود 30 میلیارد تن برآورد شده است که بخش عمده آن در کشور گینه قرار دارد. ذخایر بوکسیت و آلومینا در گینه 7400 میلیون تن (معادل با 25 درصد از کل ذخیره جهان) تخمین زده شده است و پس از آن کشورهای استرالیا و ویتنام به ترتیب با 6000 و 3700 میلیون تن در رتبه دوم و سوم قرار دارند.
همچنین مجموع ذخایر احتمالی بوکسیت (به تنهایی) در جهان حدود 55 تا 75 میلیارد تن تخمین زده شده است که بخش عمده آن در کشورهای آفریقاست. ذخایر بوکسیت در قاره آفریقا 17.6 میلیارد تن (معادل با 32 درصد از کل ذخیره جهان) برآورد شده و پس از آن کشورهای اقیانوسیه و آمریکای جنوبی به ترتیب با 12.7 و 11.6 میلیارد تن در رده های بعدی قرار دارند[5].ذخیره قطعی معادن بوکسیت در ایران 22 میلیون تن اعلام شده است[6]
ذخایر آلومینیم در ایران
سنگ معدن بوكسيت مهمترين ماده معدني حاوی آلومينيم است كه پس از فرآوری به پودر آلومينا تبديل شده و در فرايند الكتروليز به عنوان ماده اوليه اصلي برای توليد آلومينيم خالص مورد استفاده قرار ميگيرد. ايران از نظر ذخاير بوكسيت كشوری غني محسوب نمي شود و ميزان ذخاير قطعي بوكسيت با عيار قابل قبول (بيش از 45درصد وزني اكسيد آلومينيم) حدود 22ميليون تن است. در جدول زیر مهمترين معادن بوكسيت كشور نشان داده شده است.
محدوده های معدني سياه رودبار، شيرين آباد و افرا تخته در استان گلستان در گذشته به نام شركت آلومينای ايران ثبت شده اند و در حال حاضر در حال اكتشاف هستند. معادني در استان كرمان، يزد و كهگيلويه و بويراحمد نيز در حال اكتشاف توسط شركت آلومينای ايران هستند كه درمجموع ميزان ذخيره زمين شناسي (احتمالي) معادن كشور را ميتوان تا 35ميليون تن تخمين زد. از معادن بوكسيت كم عيار (با ميزان اكسيد آلومينيم 25-35 درصد وزني) نيز ميتوان با استفاده از فناوری های جديد جهت توليد آلومينا بهره برداری كرد
كه نياز به سرمايه گذاری برای كسب دانش فني و طراحي مهندسي خط توليد وجود دارد. شركت آلومينای ايران در سال 1396بيش از 796.000 تن بوكسيت از معادن در اختيار اين شركت استخراج كرده است.
در كنار معادن بوكسيت، معادن نفلين سينيت نيز كه سنگ معدن كم عيار محسوب مي شود در ايران وجود دارد. معادن نفلين سينيت عمدتا در استان آذربايجان شرقي قرار داشته و ذخيرهای بيش از 1 ميليارد تن دارد. معدن بوكسيت گينه كه در اجاره 99 ساله ايران قرار دارد و ساليانه حدود 1ميليون دلار برای آن هزينه مي شود، فاصله حدود 340 كيلومتری با دريا داشته و زيرساخت های كافي برای بهره برداری از آن فراهم نيست. به دليل اكتشاف يك معدن بزرگ سنگ آهن در اين منطقه، زيرساخت های مورد نياز در حال راه اندازی است كه در بلند مدت مي تواند به عنوان يكي از مهمترين منابع تأمين بوكسيت برای كشور باشد. ذخيره معدن بوكسيت گينه حدود 600 ميليون تن است.
معادن بوکسیت در ایران
در ایران ذخایر متعددی از بوکسیت با مشخصات مختلف و متغیر وجود دارد، اما به طور تقریبی بیشتر آنها از نوع کانسارهای کارستی هستند. این ذخایر از نوع مدیترانه‌ای با ترکیب کانی‌شناسی دیاسپور ـ بوهمیت است و در مناطق ایران مرکزی، البرز و زاگرس جای گرفته‌اند. کانسارهای بوکسیت یزد که در شمال و غرب این منطقه وجود دارند از جمله کانسارهای منطقه ایران مرکزی هستند. در شمال یزد، مناطق «دشت ده» و «چک‌چک» و در غرب آن در محدوده‌های «نصرآباد» تا «صدرآباد»، «گانو» و «سرفاریابگ» کانسارهای بوکسیت مشاهده شده است. میزان ذخیره بوکسیت کانسار منطقه «صدرآباد» حدود ۲/۵ میلیون تن بوکسیت با عیار ۴۸ درصد تخمین زده شده است. از دیگر معادن فعال بوکسیت در کشور معادن «شاه بلاغی»، «گوش‌کمر»، «بیگلر»، «جمال‌الدین»، «زان»، «سفیدکمر»، «قشلاق»، «مغدون» و «جاجرم» در استان های تهران، یزد، قزوین، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و خراسان شمالی قابل ذکر می باشد.
عمده‌ترین معادن بوکسیت کشور در سال ۱۳۴۷ ضمن پی‌جویی زغال‌سنگ از سوی زمین‌شناسان شرکت زغال‌سنگ البرز شرقی، در منطقه جاجرم با ۱۰ میلیون تن ذخیره شناسایی و گزارش شد. این واحد که کانسار بوکسیت جاجرم را تشکیل داده، روی سنگ‌های دولومیتی سازند الیکا و زیر شیل‌ها و ماسه‌سنگ‌های سازند شمشک قرار گرفته است. واحد بوکسیت کانسار جاجرم ساختار لایه‌ای غالب داشته که در آن عدسی‌های بوکسیت نیز تشکیل شده‌اند. امتداد تقریبی آن شرقی- غربی و بیش از ۱۲ کیلومتر گسترش دارد که در شرق با یک زون برشی محدود شده است. به طرف غرب و جنوب غرب، بوکسیت به‌وسیله نهشته‌های آبرفتی پوشیده میشود.
استان سمنان با بیش از 467 هزار تن تولید بوکسیت و سهم 45 درصدی در رتبه نخست در بین سایر استان ها قرار گرفته و استان های خراسان شمالی و قزوین به ترتیب با 249 و 125 هزار تن در رتبه های دوم و سوم جای گرفته اند. نکته قابل تامل سهم بسیار پایین استان خراسان شمالی در تولید بوکسیت با توجه به ذخیره بالای بوکسیت این استان نسبت به سایر استان ها است (سهم 56 درصدی استان خراسان شمالی از ذخایر بوکسیت در مقابل سهم 24 درصدی از تولید این ماده معدنی در کشور)
تولید آلومینا در ایران
تولید آلومینا در ایران در فاصله سال های 1384 تا 1398 روند افزایشی داشته و از 130 هزار تن در سال 1384 به 233 هزار تن در سال 1398 رسیده است. بیشترین میزان رشد در این دوره مربوط به سال های 1393 است که 251 هزار تن افزایش یافته است. اما متاسفانه تولید آلومینا با کاهش چشمگیری در سال 1399 به 139 هزار تن رسیده است.
نقش چین در تولید آلومینیم
بررسي روند بلندمدت توليد آلومينيم در جهان نشان ميدهد كه عرضه كننده اصلي اين بازار كشور چين است و با ثابت بودن تقاضای بازار در صورتي كه عرضه چين دچار تغيير شود قيمت محصولات در اين بازار تحت تأثير قرار ميگيرد. بنابراين چين مهمترين و اثرگذارترين بازيگر اين بازار است. نمودار زير به خوبي روند رشد بلندمدت توليد آلومينيم برای كشور چين و ساير كشورها را مربوط به سال های2010 تا 2017 نشان مي دهد.
براساس آمار و مطالعات موجود، ميزان انباشت سرمايه در كشورهای جهان به غير از چين همواره كاهش داشته است. همانگونه كه از نمودار بالا مشخص است، چين در سال 2018 با 12 ميليون تن، تقريبا دو برابر كشورهای ديگر انباشت سرمايه داشته به طوری كه از 27درصد سال 2017به ميزان 33درصد در سال 2018 رسيده است. اين آمار تأييدكننده اين ادعاست كه توليدكننده اصلي اين بازار در آينده چين خواهد بود و سياست های سمت عرضه اين كشور تأثير چشمگيری بر بازار آلومينيم خواهد گذاشت] 28[.
توليدات شمش آلومینیم ايران
پودر آلومينا به عنوان ماده اوليه اصلي در فرايند “هال ـ هرولت” مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين فرايند مذاب آلومينيوم به روش الكتروليز توليد مي شود. درنهايت مذاب آلومينيم در واحد ذوب و ريخته گری به صورت شمش خالص يا آلياژی توليد مي شود. توليد آلومينيم در ايران با راه اندازی شركت آلومينيم ايران (ايرالكو) در سال1351آغاز شد. واحدهای آلومينيم المهدی (1396) و هرمزال ( 1388) نيز در سال های بعد راه اندازی شدند. ظرفيت اسمي توليد كارخانه ايرالكو 200.000 تن در سال، كارخانه المهدی 110.000 تن در سال و كارخانه هرمزال 144.000 تن در سال است. يك واحد توليد شمش آلومينيم نيز در سال 1397در شركت آلومينای ايران (جاجرم) راه اندازی شد كه ظرفيت توليد 40.000 تن در سال دارد. بنابراين واحدهای در حال فعاليت كشور درمجموع ظرفيت اسمي توليد 500.000 تن آلومينيم دارند. سه فاز شركت صنايع آلومينيم جنوب (سالكو) نيز در حال ساخت و راه اندازی است كه پيش بيني مي شود فاز اول آن با ظرفيت 300.000 تن در سال، تا سال 1399به بهره برداری برسد.
براساس چشم انداز افق 1404 ايران (برنامه راهبردی وزارت صمت) ظرفیت تولید آلومینیم 1200 هزار تن خواهد بود که در صورت راه اندازی فازهای 2 و 3 سالكو (آلومینیم جنوب) به ظرفيت توليد 1/5 ميليون تن آلومينيم خ. جدول زير تصويری از واحدهای فعال و طرح های در دست اجرای آلومينيم كشور را نشان مي دهد.
صنعت آلومينيم به انرژی بسته بندی شده يا انرژی جامد معروف است، درواقع توليد و صادرات آلومينيم مانند توليد و صادرات انرژی است. با وجود پيشرفت هايي كه در جهان درباره تكنولوژی توليد صورت گرفته، درحال حاضر توانسته اند مصرف انرژی را تا 13/5 كيلووات ساعت برای هـر كيلو كاهش دهند. به اين دليل در كشورهايي كه صنعتي شدن را در رأس برنامه هـای توسـعه خـود قرار داده اند، تمهيداتي برای كاهش مصرف انرژی از يك طرف و بهينه سـازی تكنولـوژی و كـاهش هزينه های فروش هر كيلووات ساعت بـرق مصـرفي از طـرف ديگـر بـرای حمايـت از صـنايعي كـه مصرف برق زياد دارند به منظور افزايش قدرت رقابت پذيری در نظر گرفته مي شود. متوسط مصرف انرژی برای توليد هر كيلوگرم آلومينيم در دنيا 15/1كيلووات سـاعت اسـت. در بعضي از كشورها با وجود عمر بالای كارخانه و تجهيزات، بهينه سازی در ميزان مصرف انرژی به عمل آمده و آن را كاهش داده اند. بنابراين يكي ديگر از چالش های اساسي توسعه صنعت آلومينيم در كشور تأمين انرژی اصلي مصرفي اين واحدها يعني انرژی الكتريكي است. در صنعت آلومينيم نوع تكنولوژی، عامل مهم در كاهش مصرف انرژی، افزايش بـازدهي و كـاهش هزينه های توليد و رفع مسائل زيست محيطي است. تقريبا تمام آلومينيم اوليه جهان با فرايند الكتروليز توليد مي شود. تمام تحولات تكنولوژی دنيا در صنعت آلومينيم برای كاهش مصـرف مـواد اوليه، انرژی برق، كاهش نيروی انساني، افزايش راندمان و بهبود فرايندهای كنترل آلودگي است. فرايندهای توليد شمش آلومينيم موجود در كشور، در چهار گروه به شرح زير دسته بندی مي شوند:
- فرايند با تكنولوژی 70 كيلو آمپر
- فرايند با تكنولوژی 170 كيلو آمپر
- فرايند با تكنولوژی 200 كيلو آمپر
- فرايند با تكنولوژی 400 كيلو آمپر (تنها آلومينيم جنوب كه در حال راه اندازی است، دارای اين تكنولوژی است.)
واحدهای ذوب آلومينيم منطقه خاورميانه عمدتا از نيروگاه های سيكل تركيبي كه بازدهي بسيار بيشتری در قياس با نيروگاه های گازی سنتي دارند، برای تأمين انرژی خود استفاده مي كنند. اين امر در كنار استفاده از به روزترين تكنولوژی های توليد آلومينيم سبب مصرف انرژی پايين اين منطقه برای توليد هر واحد آلومينيم شده است. جدول زير، تكنولوژی و ظرفيت توليد واحدهای ذوب آلومينيم حوزه خليج فارس را با هم مقايسه مي كند.
در ميان تكنولوژیهای مشخص شده در جدول، تكنولوژی DXدر حال حاضر در انحصار شركت EGAامارات متحده عربي است. تكنولوژی های APو سری HALنيز به ترتيب در انحصار شركت های اروپايي ريوتينتو و هيدرو هستند. با توجه به نوع تكنولوژی مورد استفاده در واحدهای توليدی آلومينيم ذكر شده در جدول و همچنين نحوه عملكرد آنها در نمودار زیر ميزان مصرف انرژی برای توليد هر كيلوگرم آلومينيم با يكديگر مقايسه شده است. شكل زیر نيز متوسط مصرف انرژی الكتريكي برای توليد هر تن آلومينيم را در نقاط مختلف دنيا با يكديگر مقايسه كرده است. همانطور كه مشخص است، متوسط مصرف انرژی الكتريكي در دنيا برای توليد هر تن آلومينيم، 14154كيلووات ساعت بر تن است.
در تكنولـوژی جديـد بـا نصـب تجهيـزات كنتـرل آلـودگي و درپوش گذاری ديـگ هـای احيـا و سيستم های كنترل مكانيزه، از آلودگي زيست محيطـي ايـن صـنعت جلـوگيری مـي شـود. تكنولـوژی كارخانه ايرالكو (خـط قـديم) دارای بـازدهي جريـان بـرق پـايين، مصـرف انـرژی بـالا و مشـكلات زيست محيطي است و به همين دليل تكنولوژی جديد ( 200كيلوآمپر (NFCاز چـين خريـداری و ساخت شده است.
در ايران ميانگين مصـرف انـرژی 16/5 كيلـووات سـاعت بر كيلوگرم آلومينيم توليدی اسـت، كـه بـه اصـلاح سـاختار كارخانجات موجود برای كاهش مصرف از يك طرف و تجديدنظر در قيمت فروش برق صـنعتي از طـرف ديگـر نياز دارد. توليـد بـرق ارزان قيمـت بـا اسـتفاده از منـابع گـاز طبيعـي در كشـور از جملـه چالش هايي است كه نياز به برنامه ريزی دارد. بنابراين همانطور كه در قانون برنامه ششم توسعه كشور دولت مكلف به اصلاح قيمت حامل های انرژی شده است، اين اختيار برای دولت وجود دارد كه با اصلاح برنامه ريزی شده قيمت حامل های انرژی، صنايع انرژی بر را در جهت افزايش بهره وری سوق دهد. راهكارهای فني زير برای بهينه سازی مصرف انرژی در اين صنعت ارائه شده است:
- تنظيم ميزان سوخت و هوا در مشعل كوره ها
- كنترل دمای كوره با استفاده از نصب ترموستات در كوره
- بازيافت حرارت از گازهای خروجي ديزل ژنراتور
- عايق كاری مناسب لوله های بخار و آب داغ
- جايگزيني كوره های القايي و المنتي به كوره های حرارتي
- استفاده از موتورهای الكتريكي با بازدهي بالا و متناسب با بار
- تدوين برنامه منظم تعميرات و نگهداری دستگاه ها
- پيش گرمايش مواد و ضايعات ورودی به كوره ذوب با استفاده از گازهای خروجي
- بازيافت حرارت گازهای داغ خروجي از دودكش كوره ذوب به منظور تهيه آب گرم و پيش گرمايش هوای احتراقي
- كنترل دمای ذوب در كوره های ذوب
- انتخاب بهينه دبي هوای ورودی به كوره های ذوب
- طراحي مكش طبيعي گازهای خروجي حاصل از احتراق
- تبديل كوره های پيش گرم قالب الكتريكي به حرارتي
- تبديل كوره های پيش گرم بيلت الكتريكي به حرارتي
- عايق بندی جداره و درب كوره های پيش گرم بيلت
- بازيافت حرارت از گازهای خروجي كوره های پيش گرم و عمليات حرارتي و نصب پيش گرمكن هوای احتراق
- افزايش كيفيت و طراحي مناسب قالب های اكستروژن
- استفاده از الكتروموتورهای با بازدهي بالا
- راه اندازی سيستم توليد تركيبي برق و گرما (CHP) به منظور تأمين برق و بخار مورد نياز
- توليد برق از حرارت مازاد دودكش كوره ها
تولید محصولات میانی
براساس مطالعات انجام شده محصولاتی نظیر براده، آلیاژ، تی سی، بیلت و آلومینیم خالص در کارخانه جات تولید می شود. نمودار ذیل نمونه ای از تولیدات کارخانه ایرالکو بین سال های 1392 تا 1396 را نشان می دهد.
بازیافت آلومینیم
بازيافت آلومينيم فرايندی است كه در آن پسماندها و ضايعات در زنجيره ارزش آلومينيم را ميتوان در محصولات جديد مورد استفاده مجدد قرار داد. اين فرايند به مراتب ارزانتر از استخراج آلومينيم جديد از طريق عمل الكتروليز اكسيد آلومينيم است كه ابتدا بايد سنگ معدن بوكسيت از معادن استخراج شود و پس از آن با استفاده از فرايند “باير” تصفيه شده و مورد استفاده قرار گيرد. بازيافت ضايعات آلومينيم تنها نياز به 5 درصد از انرژی توليد آلومينيم جديد را دارد. به همين دليل، حدود 31درصد از تمام آلومينيم توليد شده در ايالات متحده آمريكا از قراضه بازيافت مي شود. بزرگترين بخش ضايعات آلومينيم فراوری شده در ظروف نوشيدني استفاده مي شود و بيشتر آن دوباره به قوطي های آلومينيمي تبديل مي شود. جايگزين كردن حتي بخش كوچكي از آلومينيم اوليه در آلياژهای كارپذير به وسيله قراضه های بي ارزش (كه معمولا اين قراضه ها دارای ناخالصي های مختلف غيرفلزی هستند) بدون اينكه اين ناخالصي ها تأثيری در كيفيت آلياژ بگذارد، از نقطه نظر متالورژی بسيار با ارزش است. بازيافت آلومينيم بسياری از مزايای زيست محيطي، اقتصادی و اجتماعي را فراهم مي كند اين فرايند موجب ذخيره كردن انرژی، زمان، كاهش هزينه ها و حفظ منابع طبيعي ارزشمند مي شود. آلومينيم اوليه از معادن بوكسيت و آلومينيم ثانويه از قراضه های آلومينيم توليد ميشود. حجم زياد قراضه های آلومينيم همواره انگيزهای برای بازيافت آن بوده است و از منظر بُعد اقتصادی، نگراني های زيست محيطي، وظايف اجتماعي و حفظ ذخاير آلومينيم در قرن اخير مزيد بر علت شده است[20].
در سال1990 ميلادی ميزان توليد جهاني آلومينيم حدود 28ميليون تن بود كه تنها 8 ميليون تن از بازيافت قراضه ها توليد مي شد. پيش بيني مي شود در سال 2020 ميلادی نياز به آلومينيم به 97 ميليون تن افزايش يابد كه 31 ميليون تن از بازيابي قراضه ها تأمين خواهد شد. قراضه های آلومينيم در هر نقطه از كره خاكي جمع آوری شده و در بسياری از كشورهای دنيا امكان بازيافت آن وجود دارد اما اروپا، آمريكای شمالي و ژاپن در اين حوزه پيشرو هستند. آمريكای لاتين، خاورميانه، اقيانوسيه و آفريقا روی توليد آلومينيم اوليه تمركز دارند و بازيافت پسماندها در اين مناطق نقش كمرنگ تری دارند. گفتني است در برخي از كشورها نظير استراليا و كانادا، بخش بسياری از قراضه های آلومينيمي به ساير كشورهای پيشتاز در صنعت بازيافت، صادر مي شود
مقایسه صادرات آلومینیم در دنیا
كشورهای نشان داده شده در نمودار زیر، 90 درصد صادرات آلومينيم جهان را به خود اختصاص داده اند؛ يعني سه چهارم كل صادرات اين فلز با ارزش متعلق به كشورهای كانادا، هلند، نروژ، هند، ايسلند، قطر، آمريكا و چين بوده است. همانگونه كه مشخص است كانادا با داشتن سهم 11/3 درصدی از كل صادرات، بيشترين ميزان را به خود اختصاص داده است. هلند و نروژ نيز با سهمي برابر يعني10/1درصد، در جايگاه دوم و سوم قرار گرفته اند.
بررسي ساير آمارها در حوزه صادرات آلومينيم نشان ميدهند كه كشورهای بحرين (رشد 474/1درصدی)، امارات (رشد 262/5 درصدی)، عربستان سعودی (رشد 240/7درصدی) و هند با (رشد 157/2درصدی) بيشترين نرخ رشد صادرات را از سال 2013 داشته اند.
صادرات آلومینیم ایران
مجموع صادرات ایران در سال 2017، 365 میلیون دلار بوده است ]26[ که در زنجيره ارزش آلومينيم محصول عمده صادراتي، شمش آلومينيم خالص (غيرممزوج) با كد تعرفه 76011000 است كه بيشتر صادرات آن به كشورهايي چون هند، تايوان، تركيه و امارات است. بخشي از شمش آلومينيمي كه به هند صادر مي شود به منظور تهاتر آن با پودر آلومينا است.
مقایسه واردات آلومینیم در جهان
براساس آمارهای اعلامي ارزش دلاری واردات كل جهان در سال 2017 معادل 176/2 ميليارد دلار بوده است كه كشورهای آمريكا و آلمان هم مانند سال 2016 بالاترين سهم را از كل واردات جهان داشته اند. به طوری كه برای سالهای 2016و 2017 ميزان ارزش دلاری واردات آلومينيم برای كشور آمريكا از 8/16 ميليارد دلار به 23/4ميليارد دلار رسيده است البته سهم اين كشور از كل واردات جهان از 17/6 درصد سال 2016 به 13/3 درصد در سال 2017رسيده است. انتظار بر اين است كه با وضع تعرفه های جديد بر واردات اين صنعت و همچنين افزايش ظرفيت در توليدات داخلي، روند واردات آلومينيم برای اين كشور طي سالهای پيش رو كاهشي باشد.
بررسی واردات آلومینیم در آسيا
آمارها نشان مي دهد كه كشورهای آسيايي در سال 2017 وارداتي به ارزش 43/4 ميليارد دلار داشته اند كه به صورتي ارزشي، سهمي برابر با 25 درصد از كل ارزش واردات جهان را نشان مي دهد. همانگونه كه از نمودار زیر مشخص است، كشورهای ژاپن، چين، ويتنام و كره جنوبي، بالاترين ميزان واردات را از نظر ارزش دلاری به خود اختصاص داده اند.
صنعت آلومينيم در خاورميانه
برای سال های متمادی اقتصاد كشورهای خاورميانه با صنعت نفت عجین شده است. با اين حال، در دهه گذشته، به دنبال تنوع اقتصادی، منطقه بر بخش های غيرنفتي متمركز شده است. صنعت آلومينيم يكي از اين صنايع است. آلومينيم با حضور تعدادی از بازيگران بزرگ اين صنعت كه دارای رقابت جهاني هستند، به ويژه اعضای شورای همكاری خليج فارس، به صنعتي چند ميليارد دلاری در خاورميانه تبديل شده است. توليد آلومينيم كشورهای عضو شورای همكاری خليج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربي، بحرين، عمان و قطر) 10درصد كل توليد جهاني را تشكيل مي دهد كه40 درصد از كل توليد آلومينيم منطقه توسط صنايع پايين دست آن مورد استفاده قرار ميگيرد و60 درصد ديگر به سراسر جهان صادر مي شود. امارات متحده عربي بزرگترين توليدكننده آلومينيم خاورميانه است كه سرمايه گذاری به ميزان 22 ميليارد دلار در اين صنعت انجام داده است. صنايع آلومينيم در خاورميانه با گسترش دامنه و امكانات خود، به افزايش تجارت خارجي، ايجاد اشتغال بيشتر و گسترش اقتصاد منطقه ای كمك كرده است. امارات متحده عربي در سال 2017 نسبت به سال 2016رشدی به ميزان 4 درصد را تجربه كرده است و از محدود كشورهای دنياست كه همه ظرفيت توليدی خود را به كار گرفته است. سهم اين كشور از كل توليدات جهاني آلومينيم 4/3 درصد است كه در ميان كشورهای توليدكننده آلومينيم بعد از سه كشور چين، روسيه و كانادا در مقام چهارم جهان قرار گرفته است. آمارهای كشورهای خاورميانه نشان مي دهند كه اين منطقه در مجموعه وارداتي به ارزش 4/7 ميليارد دلار داشته اند كه در اين بين كشورهای عربستان سعودی و امارات متحده بالاترين ميزان واردات را به خود اختصاص داده اند
رهبران صنعتي شورای هماهنگي خليج فارس دائما در حال شناسايي فرصت هايي برای ورود به بازارهای جديد و معرفي محصولات آلومينيمي هستند. عوامل متعددی در رشد اين صنعت در خاورميانه با توجه به رقابت جهاني وجود دارد:
- طيف وسيعي از صنايع مانند ساخت وساز، حمل ونقل، هوافضا، حمل ونقل هوايي، بسته بندی و ساير صنايع در منطقه در حال رشد است كه همگي به نوعي از فلز آلومينيم استفاده مي كنند.
- منطقه خاورميانه نسبت به ساير كشورهای جهان از مزيت رقابتي ذخاير عظيم مواد خام و انرژی ارزان (برق و گاز طبيعي) برخوردار است.
- منطقه خاورميانه از زيرساخت های لازم برای حمل ونقل و تجارت برخوردار است.
- خاورميانه دارای معادن ماده اوليه توليد آلومينيم است كه از فناوری های پيچيده و پيش رو استفاده مي كنند كه نتيجه آن كاهش مصرف انرژی، كاهش هزينه های توليد و انعطاف پذيری قيمت ها در بازار جهاني است.
- وجود نيروی كار ماهر و ارزان
- وجود پتانسيل رشد اقتصادی و به تبع آن افزايش تقاضای اقتصادهای بزرگ خاورميانه از طريق ارتقا چشم انداز تقاضای صنايع بالادست، پتانسيل رشد تقاضا برای آلومينيم را به وجود آورده است
واردات آلومینیم در ایران
ارزش واردات آلومینیم ایران در سال 2017 حدود 336 میلیون دلار بوده است ]26[ که كشورهای عمده زنجيره ارزش آلومينيم در نمودارهای زير نشان داده شده است. عمده واردات پودر آلومينا از كشورهای هند، چين، استراليا و سوئيس، عمده واردات آلومينيم خالص از امارات و هند و واردات آلومينيم آلياژی نيز از كشورهای عراق و امارات انجام مي شود.
مروری بر قیمت آلومینیم
در سال 1978 بورس فلزات لندن، قراردادهای آلومينيم اوليه را راه اندازی كرد. اين رويداد به استقبال شركت های تازه وارد به اين صنعت منجر شد زيرا علاوه بر توليد و تحويل شمش به مشتريان ثابت خود، امكان فروش مازاد توليد در بازار براساس نرخ منصفانه بر مبنای قوانين عرضه و تقاضا برای اين شركت ها فراهم شد. تا قبل از شروع بحران مالي سال 2008ميلادی، عملكرد انبارهای بورس فلزات لندن به صورت منطقي ادامه داشت و ميزان موجودی آلومينيم آنها همواره كمتر از يك ميليون تن بود اما پس از بحران مالي به دليل هزينه های پايين اجاره انبار، افزايش جذابيت های سرمايه گذاری اين فلز و هزينه تمام شده بالا برای واحدهای ذوب، ميزان موجودی انبارها با سرعت زيادی رو به افزايش گذاشت و به رقمي در حدود چهار ميليون تن رسيد. در اين زمان، فرايند ورود شمش به انبار، بسيار ساده تر از خروج و تحويل شمش بود؛ درضمن، قيمت آلومينيم اوليه بسيار پايين بود و در بسياری موارد واحدهای ذوب، شمش را با نرخ هايي كمتر از هزينه تمام شده به فروش مي رسید. با توجه به هزينه های پايين انبارداری، بسياری از انبارها تصميم گرفتند كه فقط به ميزان حداقل تناژ تحويلي كه توسط بورس فلزات لندن تعيين شده بود، نسبت به فروش شمش اقدام كنند.
درحالي كه ميزان تقاضای بازار به طور روزافزون در حال افزايش بود، تعداد بسيار زيادی از واحدهای ذوب در سراسر جهان به دليل هزينه های بالای توليد و قيمت انرژی و قوانين زيست محيطي و جريمه های آن، تعطيل شدند. در چنين شرايطي انبارها فقط با قيمت های بالاتر حاضر به عرضه مازاد مي شدند كه نتيجه آن رشد پريميوم های[1] جهاني بود. در شرايط حاضر نيز تحولات سمت عرضه به خصوص در كشور چين و همچنين افزايش تعرفه ها ميتوانند از دلايل افزايش سطح قيمت ها و رشد پريميوم های جهاني به شمار بروند.
براساس برخي پيش بيني ها، متوسط قيمت آلومينيم از سال 2018 تا سال های 2025 ميزاني بيش از مقدار متوسط آن برای سال های قبل از 2018 است. يكي از دلايل اين روند را ميتوان سياست های سمت عرضه كشور چين به دليل قوانين مرتبط با مسائل زيست محيطي و همچنين محدوديت ها و هزينه های بالای توليد و انرژی در برخي كشورها عنوان كرد كه سمت عرضه بازار را با محدوديت هايي مواجه خواهد ساخت. از طرفي چشم انداز سمت تقاضا در جهان برای آلومينيم به دليل افزایش كارايي و استفاده آلومينيم در توليد كالاها، مثبت پيش بيني شده است، درنتيجه برآيند اين دو نيرو مي تواند در جهت افزايش قيمت ها عمل كند.
[1] پریمیوم، مازاد قیمت پرداختی بر نرخ بورس لندن است که شامل هزینه حمل، مالیات، هزینه انبارداری و صرفه اقتصادی آن است
تحولات قیمتی آلومینیم
در سال 2018 به دليل جنگ تجاری ميان آمريكا و ساير كشورها، قيمت فلزات از جمله آلومينيم تحت فشار و نوسان بوده است. تلاش های رئيس جمهور آمريكا برای كاهش كسری تجاری ايالات متحده و افزايش ظرفيت توليدات داخلي، نگراني از وضع تعرفه های جديد و يا افزايش آن، بالاتر رفته به طوری كه حتي برخي كشورها شروع به جنگ تجاری با اين كشور كرده اند. وجود عدم اطمينان به آينده، سرمايه گذاران و توليدكنندگان اين صنعت را دچار سردرگمي كرده است، به طوری كه در سال 2018 قيمت فولاد و حق بيمه آلومينيم در ايالات متحده به دليل تعرفه های وضع شده از سوی ترامپ، افزايش يافته است و همين موضوع مي تواند توليدات اين بخش را با چالش مواجه سازد. براساس نظر برخي كارشناسان، تعرفه های 10درصدی برای آلومينيم صرفا يك حمايت نمادين خواهد بود چراكه آنچه در بلند مدت توليدات اين بخش را تحت تأثير خود قرار مي دهد، عرضه انرژی برق و قيمت آلومينيم و پريميوم قيمتي آن است.
تحريم شركت روسال روسيه (دومين شركت بزرگ آلومينيم جهان) همراه با اختلالات عرضه در كشور برزيل، قيمت آلومينا را در سال 2018 افزيش داده است به طوری كه هر تن آلومينا به قيمتي معادل 800 دلار نيز معامله شده است. نتيجه اين تغيير قيمت، افزايش هزينه های توليدكنندگان از جمله آلومينا در خاك ايالات متحده بود و انگيزه هايي را برای شركت هايي مانند آلكو (كه تأمين كننده آلومينای خود نيز هستند) به وجود آورد تا به جای استفاده از آلومينا برای توليدات خود، آن را در بازار آزاد به فروش برساند. نتيجه اين افزايش قيمت ها كاهش توليد جهاني آلومينيم بود. با توجه به چشم انداز مثبت تقاضا به ويژه در بخش حمل ونقل و كاهش توليد در كشور چين به دليل سياست های زيست محيطي، به طوری كه بايد حداقل يك ميليون تن از توليد ساليانه خود را كاهش دهد ميتوان انتظار افزايش سطح قيمت ها را برای آینده درنظر گرفت.
براساس نتايج برخي آمارهای منتشر شده، سهم عمده مصرف آلومينيم جهان در سال 2013 و 2025 متعلق به كشور چين خواهد بود[24]. به طوری كه سهم چين از 48 درصد سال 2013 به ميزان 56 درصد در سال 2025 خواهد رسيد. نمودار زير نشان ميدهد، مصرف كنندگان اصلي آلومينيم در جهان در سال های بين 2013 تا 2025 چه كشورهايي بوده اند و خواهند بود. براساس نتايج، پيش بيني ميشود اروپا در سال2025 حدود 12 درصد از مصرف آلومينيم جهان را به خود اختصاص دهد، درصدی كه نسبت به سال 2013 كاهش 4 درصدی را نشان مي دهد. اين درحالي است كه تقاضای كشور چين، آسيا، اقيانوسيه و آمريكای لاتين برای مصرف آلومينيم افزايشي خواهد بود كه اين ميتواند به دليل وجود ظرفيت های رشد اقتصادی برای اين كشورها و به تبع آن افزايش تقاضا برای آلومينيم در سال های آينده باشد.
با نگاهي به آمار موارد مصرف آلومينيم ميتوان گفت كه بخش ساخت وساز، حمل ونقل و صنايع برق از مهمترين بخش های تقاضا كننده برای مصرف و به نوعي نيروی محرك تقاضای جهاني برای آلومينيم هستند. به طوری كه اين بخش ها به ترتيب سهمي به ميزان 26 ، 26 و 14 درصد را به خود اختصاص داده اند.
براساس برخي مطالعات صورت گرفته از سوی نهادهای معتبر در جهت تخمين ميزان تقاضای بخش های مختلف برای آلومينيم ميتوان گفت كه صنعت خودرو، نيروی محركه بخش تقاضا تا چشم انداز سال 2021 خواهد بود كه البته دور از انتظار نيست، چرا كه امروزه با وجود رقابت های جهاني، توليدكنندگان خودرو با رقابت های جديدی مواجه شده اند، توليدات آنها بايد آلودگي كمتری ايجاد كند و به سادگي مجددا به چرخه توليد بازگردند، بدون اينكه امنيت و راحتي آن كاهش يابد. همچنين روند توليدات بايد با افزايش كارايي خودرو و كاهش هزينه های جاری همراه باشد. چرا كه براساس آمارها هر100 كيلوگرم كاهش وزن، سبب مي شود كه سوخت مصرفي به ميزان 6/0 ليتر در هر 100 كيلومتر كاهش يابد. آلومينيم عامل اساسي برای كاهش وزن است. اين كاهش وزن باعث افزايش بهره وری و مصرف كمتر سوخت در خودرو شده است.
تعادل بازار جهاني
براساس گزارش آلكوا، كشور چين به دليل مسائل زيست محيطي و آلودگي به دنبال كاهش ظرفيت های آلاينده است و دولت اين كشور در اين راه اقدامات جدی انجام داده است. همچنين براساس اين گزارش، كشورهای آسيايي، مازاد عرضه خود را از 5/1 به 7/1 ميليون تن در سال 2018 خواهند رساند. هرچند اثر كاهش ظرفيت چين مهم خواهد بود اما توليدات اين كشور در سالهای گذشته روندی افزايشي هرچند ناچيز داشته است كه همين ميزان رشد، برای رشد ساليانه 5/4 درصد صادرات اين كشور كافي بوده است. با وجود كاهش ظرفيت های آلاينده در برخي شهرهای كوچك چين، گزارش ها حاكي از ايجاد ظرفيت در شهرهای مختلف ديگر است، به طوری كه براساس گزارشي از رويترز به نقل از تحليلگران بي نام، توليد آلومينيم چين در ماه دسامبر در مقايسه با نوامبر رشد داشته است و دليل اين رشد ايجاد ظرفيتهای جديد ذوب در استان جنوبي گوانجي و مغولستان توسط شركت آلومينيم چيني بوده است كه اين مناطق شامل كاهش ظرفيت به دليل آلايندگي نمي شوند.
آمار منتشر شده از سوی NBS ، نشان ميدهد كه در پنج ماه اول سال 2018، توليد آلومينيم چين به ميزان 6/13 ميليون تن، 4/1 درصد افزايش داشته است. افزايش توليد نشان از پروژه های جديدی دارد كه از ماه ژانويه تا ماه آوريل، در اين كشور آغاز شده است. بازار چين حتي در تعطيلات تابستاني و اصلاحات طرف عرضه در سال 2017 بالغ بر 9/1 ميليون تن مازاد داشته است كه اين رقم برای سال به ميزان تقريبي 6/1 ميليون تن پيش بيني شده است. بنابراين انتظار بر اين است كه صادرات آلومينيم چين برای ماه های انتهايي سال 2018 افزايشي باشد، چراكه ميزان تقاضا در كشور چين نيز چشمگير نيست و اين درحالي است كه ظرفيت های آلومينيم چين در وضعيت مناسبي قرار دارد. كاهش ظرفيت در چين به دليل مسائل آلايندگي ممكن است دقيقا چيزی باشد كه كشورهای دنيا به دنبال آن، يعني كاهش پايدار ظرفيت در چين، هستند. نمودار 7 تعادل بازار جهاني آلومينيم برای سالهای2016 تا 2018 را نشان مي دهد. همانگونه كه از نمودار پيداست، كشور چين طي سال های گذشته همواره بيش از تقاضای خود، توليد داشته است بنابراين عموما با مازاد عرضه رو به رو بوده است. اين درحالي است كه ساير كشورهای دنيا به جز چين، وضعيتي عكس اين كشور را تجربه كرده اند، به طوری كه برای سالهای 2016 تا 2018 به طور متوسط مازاد تقاضايي به ميزان تقريبي يك ميليون و 500 هزار تن داشته اند.
درمجموع، عرضه و تقاضا در بازار جهاني آلومينيم، روند و رشدی تقريبا برابر داشته است كه البته انتظار بر اين است كه در سال 2018 ميزان تقاضا به اندازه 538 هزارتن بيش از توليدات جهاني باشد كه اين خود مي تواند محرك رشد قيمت ها باشد.
نيازهاي ارزي توليد آلومينيم
صنعت آلومينيم يكي از وابسته ترين صنايع معدني كشور به واردات مواد اوليه و مصرفي است. پودر آلومينا، پتروليوم كك اسفنجي، مواد شيميايي و مواد نسوز از جمله مهمترين نيازهای وارداتي اين صنعت است. با فرض اينكه 240 هزار تن پودر آلومينای توليدی در واحد جاجرم به طور مساوی بين سه توليدكننده آلومينيم در كشور تقسيم شود، شركت ايرالكو بايد 260 هزار تن، شركت المهدی 44 هزار تن و هرمزال 130 هزار تن ساليانه پودر آلومينا وارد كنند كه درمجموع كشور به واردات نزديك به 450 هزار تن پودر آلومينا نياز دارد
قیمت هر تن پودر آلومینای وارداتی 350-450 دلار، قیمت هر تن پترولیوم كك وارداتی 350-400 دلار، قیمت هر تن آلومینیم فلوراید 1500-1800 دلار و قیمت هر تن كریولیت 1000-1500 دلار در نظر گرفته شده است، همچنین فرض شده است كه به طور متوسط 20 درصد از نیاز پودر آلومینای كارخانه های تولید آلومینیم از داخل كشور تأمین می شود.
با راه اندازی واحد توليد آلومينيم جاجرم از سال 1397 ميزان نياز به واردات پودر آلومينا به بيش
از 5000 هزار تن در سال خواهد رسيد. همچنين با توجه به مصرف متوسط 500 كيلوگرم پتروليوم كك
اسفنجي برای توليد هر تن آلومينيم، ساليانه بيش از 160 هزار تن از اين ماده به كشور وارد مي شود.
اشتغال زایی
چالش نيروی انساني يكي ديگر از مسائلي است كه واحدهای توليدكننده آلومينيم كشور با آن رو به رو هستند. استاندارد جهاني برای تعداد نيروی انساني مورد نياز برای توليد آلومينيم به روش الكتروليز، 1نفر به ازای هر 200 تن آلومينيم توليدی است. بنابراين برای كارخانه ای مانند ايرالكو كه دارای ظرفيت اسمي توليد 200 هزار تن در سال است، 1000 نفر نيروی انساني لازم است. در صورتي كه كارخانه ايرالكو در حال حاضر با ميزان توليد واقعي180.000 تن در سال، 4700 نفر پرسنل دارد. كارخانه های المهدی و هرمزال نيز تا حدی با همين چالش مواجه اند و حدود 2200 نفر پرسنل دارند]18[.
بیش از 80 درصد از شاغلان معادن بوکسیت کشور در دو استان خراسان شمالی و سمنان قرار گرفته اند. استان یزد و خراسان جنوبی با دارا بودن سهم 5 و 3 درصدی در رتبه های بعدی قرار داشته اند و سایر استان ها 5 درصد از شاغلان این معادن را در خود جای داده اند.
چشم انداز زنجیره آلومینیم ایمیدرو
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی جهت دستیابی به اهداف و افزایش تولید در زنجیره آلومینیم الزامات ذیل را ارائه نموده است:
- توسعه اکتشافات وسیع جهت شناسایی ذخایر جدید معدنی بوکسیت در داخل
- تعریف پروژه تولید آلومینا از بوکسیت های کم عیار
- تعریف پروژه های جدید در خصوص شمش آلومینا و تولید آلومینا
- تامین پایدار پودرآلومینا یا بوکسیت از خارج از کشور
تامین زیربناهای موردنیاز
توزیع آلومینیم در بورس کالا
الف) سهم معاملات آلومینیم در بورس کالا
لازم به ذکر است در سال 1399، فولاد با معاملاتی معادل 4214 میلیون دلار معادل 77 درصد بیشترین ارزش، مس 892 میلیون دلار معادل 16 درصد، آلومینیم 238 میلیون دلار معادل 4 درصد، سنگ آهن 48 میلیون دلار معادل 1 درصد را به خود اختصاص داده است.
ب)شرکت های فعال تولید و عرضه کننده سرب و روی در بورس کالا
از شرکت های تولید کننده آلومینیم در کشور، شرکت آلومینیم ایران با نام اختصاری ایرالکو و با نماد بورسی فایرا اولین شرکت تولید کننده آلومینیم در ایران و منطقه خاورمیانه بوده است. محصولات تولیدی فایرا شامل شمش بیلت، شمش تی آر، شمش اسلب یا تختال، شمش هزار پوندی و شمش 50 هزار پوندی می باشد.
گروه کارخانه های تولیدی نورد آلومینیم با نماد بورسی فنوال شامل تولید نورد آلومینیم در زمینه ورق های آلومینیمی، کویل، تسمه، ورق کامپوزیت و قطعات آلومینیمی می باشد.
ج) وضعیت فعلی معاملات آلومینیم در بورس کالای کشور (نقطه ای)
در مورخ 29 دی ماه 1399، 640 تن شمش آلومینیم با قیمت پایه 508.386 ریال از طرف خریداران به فروشندگان عرضه شده است.
فصل دوم
راهکارهاو سیاستگذاری ها
برای رشد و توسعه صنعت آلومینیم
مقدمه
بررسي زنجيره ارزش آلومينيم در كشور نشان مي دهد كه چالش تأمين مواد اوليه مهمترين چالش صنايع بالادستي و پايين دستي اين زنجيره است. سياست گذاری و برنامه ريزی به منظور تأمين مواد اوليه مورد نياز در اين زنجيره بايد به اولويت اصلي وزارت صمت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنايع معدني ايران در توسعه زنجيره ارزش آلومينيم كشور تبديل شود. راهكارهای زير در حوزه های مختلف پيشنهاد مي شود؛
الف) سياستگذاري و برنامه ريزي براي تأمين مواد اوليه و مصرفي زنجيره ارزش آلومينيم
1. تعيين تكليف طرح توليد پودر آلومينا از نفلين سينيت و بوكسيت هاي كم عيار
بررسي های فني، اقتصادی و مطالعات بازار نشان مي دهد كه طرح موجود برای بهره برداری از معادن نفلين سينيت استان آذربايجان شرقي (سراب) بر مبنای توليد محصولاتي چون سيمان، پودر آلومينا و انواع نمك، طرحي غيراقتصادی بوده و نيازمند بازنگری است. اجرای اين طرح با سرمايه گذاری بيش از 1/4 ميليارد دلار، بدون بازنگری در محصولات و بازارهای هدفِ آن ميتواند موجب ايجاد چالش های جدی در كشور و اتلاف منابع شود. به طوری كه با راه اندازی اين واحد، تنها 200.000 تن پودر آلومينا (30 درصد نياز فعلي كشور به اين ماده اوليه) تأمين خواهد شد. همچنين امكان استفاده از معادن بوكسيت كم عيار برای توليد پودر آلومينا به روش زينترينگ وجود دارد كه نيازمند انجام مطالعات فني، اقتصادی و توسعه فناوری است و نسبت به طرح نفلين سينيت اولويت بالاتری دارد. در حال حاضر طرح توليد پودر آلومينا از نفلين سينيت از ليست طرح های اولويت دار سازمان ايميدرو تا سال 1400 خارج شده است و نيازمند بازنگری و تعيين تكليف نهايي است.
2. بهره برداري از معادن بوكسيت گينه
با توجه به اكتشاف معادن جديد در گينه و ايجاد زيرساخت های مورد نياز برای بهره برداری از معادن اين منطقه، برنامه ريزی به منظور بهره برداری از معادن يا ايجاد واحدهای فراوری در كشور گينه برای توليد پودر آلومينا از راهكارهای تأمين ماده اوليه توليد آلومينيم كشور است. با توجه به هزينه كرد ساليانه بيش از 1ميليون دلار ]16[ برای اجاره معادن بوكسيت در كشور گينه توسط ايران، برنامه ريزی فوری برای بهره برداری از اين معادن ضروری است.
3. سرمايه گذاري مشترك با شركت هاي بزرگ توليدكننده پودر آلومينا و آلومينيم
سرمايه گذاری مشترك با شركت های بين المللي بزرگ در مناطق معدن خيز دنيا از طريق تشكيل كنسرسيوم از سوی توليدكنندگان عمده آلومينيم كشور يكي از راهكارهای تأمين پايدار نياز كشور به پودر آلوميناست. همچنين امكان استفاده از ظرفيت سرمايه گذاری مشترك با توليدكنندگان عمده پودر آلومينا برای توسعه فازهای آلومينيم جنوب، امكان تأمين پايدار ماده اوليه توليد آلومينيم را فراهم خواهد ساخت.
4. تهاتر پودر آلومينا با ساير كالاها
تهاتر پودر آلومينا با ساير كالاها يكي از راهكارهای تأمين مواد اوليه مورد نياز واحدهای توليد آلومينيم در شرايط تحريم است و راهكاری كوتاه مدت محسوب ميشود. طراحي روش كاری مشخص برای تهاتر و هماهنگي وزارت صمت، بانك مركزی و گمرك برای كاهش بوروكراسي اداری از جمله راهكارهای تسريع فرآيندهای تهاتر كالا با كالاست.
5. رفع مشكلات زيست محيطي و اجتماعي معدن بوكسيت تاش
با توجه به ايجاد چالش های زيست محيطي و اجتماعي در معدن بوكسيت تاش و تعطيلي موقت اين معدن با رأی شورای معادن استان، تهيه برنامه جامع توسعه پايدار و رفع مشكلات زيست محيطي و اجتماعي اين معدن مي تواند امكان بهره برداری از حدود 8 ميليون تن ذخيره بوكسيت با عيار بالای اين معدن را فراهم كند و بهره وری واحد توليد پودر آلومينای شركت آلومينای ايران را افزايش دهد.
6. تأمين پايدار شمش آلومينيم خالص و آلياژي مورد نياز صنايع پايين دستي
صنايع پايين دستي توليدكننده محصولات آلومينيمي مانند توليدكنندگان پروفيل، محصولات ريخته گری، دايكست، قطعات خودرو، ظروف، درب و پنجره، يراق آلات آلومينيمي، انواع ورق، رادياتور و ساير محصولات، چالش های جدی در زمينه تأمين شمش خالص و آلياژی آلومينيمي دارند. كنترل و نظارت بر كف عرضه در بورس كالا و خودداری از قيمت گذاری دستوری، فراهم كردن امكان عرضه شمش در درب كارخانه به قيمت كشف شده در بورس كالا، ساماندهي تعاوني های توزيعي برای جلوگيری از رونق واسطه گری از جمله راهكارهای تأمين پايدار مواد اوليه مورد نياز صنايع پايين دستي زنجيره ارزش آلومينيم است.
7. تأمين سرمايه احداث واحد توليد پتروليوم كک
پتروليوم كك به عنوان ماده اوليه توليد آندهای مورد استفاده در صنعت آلومينيم در حال حاضر از خارج از كشور تأمين مي شود. با توجه به ظرفيت موجود برای استفاده از محصولات پالايشگاه ها، كك سازی ها و پتروشيمي ها برای توليد پتروليوم كك اسفنجي و سوزني مورد استفاده برای ساخت آند و الكترود گرافيتي، ايجاد كنسرسيوم های مشترك توليدكنندگان بزرگ فولاد و آلومينيم كشور مي تواند امكان تأمين مالي طرح نيمه تمام پتروليوم كك اروند (از طرحهای نيمه تمام ايميدرو) را فراهم سازد. تا امكان تأمين ماده مصرفي مورد نياز آند سازی ها و توليدكنندگان الكترود گرافيتي را فراهم سازد.
ب) افزايش بهره وري و ارتقا فناوري واحدهاي توليدكننده آلومينيم براي كاهش مصرف انرژي الكتريكي
بررسي ميزان مصرف انرژی الكتريكي در واحدهای توليد آلومينيم كشور نشان دهنده فاصله معنادار مصرف انرژی با توليدكننده های بزرگ دنياست. بدين منظور سرمايه گذاری برای ارتقای فناوری توليد و كاهش مصرف انرژی از اولويت های اين صنعت است. صنايع بالادستي (توليدكنندگان شمش آلومينيم) و صنايع پايين دستي بايد ضمن ارائه برنامه جامع افزايش بهره وری و تعيين زمانبندی، نسبت به ارتقای فناوری و كاهش مصرف انرژی واحدها اقدام كنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت ميتواند ضمن الزام واحدها برای نوسازی، بازسازی و كاهش مصرف انرژی، براساس بند (ح) ماده (46) برنامه ششم از صنايعي حمايت كند كه اقدام به افزايش بهره وری و كاهش مصرف انرژی كرده اند.
ج) اصلاح نظام عرضه شمش آلومينيم در بورس كالا
صنايع بالادستي توليد شمش آلومينيم بيشترين وابستگي را به واردات مواد اوليه و مصرفي دارند و اقلام مورد نياز خود را با ارز آزاد تأمين مي كنند. همچنين چالش های ايجاد شده در اثر تحريم های بين المللي در زمينه انتقال پول و بيمه كشتيراني نيز موجب بالا رفتن هزينه های توليد آلومينيم در كشور شده است. وزارت صمت بايد ضمن خودداری از قيمت گذاری دستوری، نسبت به ساماندهي خريداران از بورس كالا اقدام كند تا از رونق واسطه گری جلوگيری شود.
وزارت صمت با همكاری انجمن ها و تشكل های غيردولتي اين حوزه مي تواند ضمن ساماندهي خريداران از بورس كالا، با حمايت از ايجاد تعاوني های توزيعي متشكل از مصرف كنندگان عمده شمش آلومينيم كشور، امكان خريد شمش آلومينيم به قيمت كشف شده در بورس كالا را برای همه مصرف كنندگان فراهم كند تا تعداد محدودی از خريداران نتوانند از فاصله قيمتي ميان بورس كالا و بازار آزاد و همچنين كمبود شمش در داخل كشور، سوء استفاده كنند.
د) توسعه صنايع پايين دستي توليد آلياژهاي خاص آلومينيمي و ايجاد فرصت هاي صادراتي
با توجه به كاربرد آلياژهای آلومينيمي در صنايع مختلف به ويژه صنايع الكترونيك، هوافضا، نظامي و دفاعي، توسعه صنايع پايين دستي آلومينيم برای توليد محصولات، قطعات و آلياژهای خاص آلومينيمي و ايجاد فرصت های صادراتي مي تواند نقش مهمي در توسعه زنجيره ارزش آلومينيم كشور داشته باشد. اين مهم نيازمند گسترش روابط اقتصادی با كشورهای پيشرو در صنايعي مانند الكترونيك، هوافضا، آی تي و … است كه ضمن خلق بازارهای صادراتي جديد، امكان توسعه فناوری های روز دنيا را در كشور فراهم خواهد كرد.
هـ) تدوين برنامه جامع براي كنترل و بازيافت پسماندهاي زنجيره ارزش آلومينيم
به دليل فقدان برنامه جامع برای كنترل و بازيافت پسماندهای زنجيره ارزش آلومينيم، واحدهای بازيافت به صورت غيراصولي و خارج از استانداردهای ملي و بين المللي فعاليت مي كنند. ساماندهي و استانداردسازی واحدهای فعال بازيافت ميتواند گام مؤثری در تأمين بخشي از آلومينيم مورد نياز كشور از طريق بازيافت) آلومينيم ثانويه) باشد. درحال حاضر ظرفيت بازيافت بيش از 30 هزار تن (بيش از 8 درصد توليد آلومينيم اوليه) كشور وجود دارد كه به دليل عدم ساماندهي و استانداردسازی بهره وری پاييني دارند. همچنين ساماندهي استفاده از ساير پسماندهای اين زنجيره مانند گل قرمز، ضايعات كاتدی، سرباره ها و … در صنايع مختلف مانند توليد مصالح ساختماني، سيمان، جاده سازی و ساير صنايع مي تواند ضمن حفظ محيط زيست از خطرات آلايندگي اين پسماندها، بهره وری واحدهای توليدی را نیز افزايش داد.
کارگروه تخصصی معدنی شهید حسام خوشنویس
زمستان 1399