طلا

رتبه بندی ذخیره طلا در بانکهای مرکزی کشور های جهان

سهم ایران تنها 0.3 درصد از میزان جهانی است .

راهبردی بودن صنعت طلا

اکتشاف منابع جدید سبب ایجاد چرخه پایدار بین تولید کننده و خریدار می شود . عرضه ثابت سبب کاهش نوسانات قیمت طلا خواهد شد که در برنامه ریزی های بلند مدت برای فعالیت های اکتشافی و استخراجی و البته کنترل بازار بسیار کمک کننده خواهد بود . از سوی دیگر توسعه ی این صنعت در واقع شرایط را برای توسعه ی پشتوانه اقتصادی کشور رقم خواهد زد .  در ذیل به یکی از جنبه های راهبردی مهم صنعت طلا خواهیم پرداخت .

مقابله با دلار امریکا در جنگ اقتصادی به پشتوانه طلا

در کشور چین و روسیه در سالهای اخیر اقدامات بسیاری برای کاهش نفوذ دلار امریکا به عنوان ارز جهانی غالب انجام داده اند . تفکر پشت این استراتژی به ماه مارس 2009 بر میگردد . زمانی که چین و روسیه به دلیل نگرانی از بی ثباتی نرخ دلار خواهان ایجاد ارز واحد جهانی از سوی صندوق بین المللی پول شدند . هر دو کشور نگران تریلیون دلاری هستند که به صورت ذخیره ارزی نگهداری می کنند .

روسیه یکی از بزرگترین خریداران طلاست که همگام با چین اقدامات قابل توجهی در زمینه ی توسعه زیر ساختها با هدف تهیه ارزهای رمز نگاری شده انجام داده اند . و در سالهای اخیر برای ایجاد رونق در تجارت بین المللی اقدام به انعقاد پیمانهای پولی دو جانبه کردند .

پیمان تاخت پولی ( currency swap ) قراردادیست که میان بانک مرکزی دو کشور به منطور مبادلات تجاری از طریق ارزهای ملی استفاده می شود . ترکیه نیز با هدف حفظ اقتصاد و طی سالهای اخیر مبادرت به همه گیر کردن شعار کنار گذاشتن دلار و خرید طلا برای مردم خود نموده است .

در کشور آمریکا پس از جنگ جهانی دوم به واسطه عدم آسیب دیدگی آمریکا دلار به عنوان ارز پایه انتخاب شد . تا اوایل دهه 1970 میلادی دلار با پشتوانه طلا چاپ می شد و پس از آن صرفاً به پشتوانه تولید ملی و قدرت سیاسی اقتصادی امریکا چاپ شد .  اگر تمام دلارها از سراسر دنیا به امریکا بازگردانده شوند، آیا امریکا قادر است  طلا و یا کالای دیگری را جایگزین کند؟ امریکا شدیداً روی بازگشت دلار به کشورش حساس است . در واقع امریکا کاغذ چاپ شده ارائه کرده و کالا و از آن جمله نفت دریافت می نماید .

نفت را حقیقتاً با بشکه صادر نمی کنند اما واحد مبادلات نفت بشکه است و بر همین اساس ابعاد آن را صرفاً جهت مقایسه با طلا مد نظر قرار می دهیم . هر بشکه نفت 159 لیتر است . یک بشکه حدودا قطر 50 سانتیمتر و ارتفاع 80 سانتیمتری دارد . در حال حاضر هر بشکه نفت 45 دلار قیمت دارد . اگر هر دلار 20000 تومان باشد ، هر بشکه نفت 900000 تومان می ارزد . وزن مخصوص طلا 19.3 گرم بر سانتی متر مکعب می باشد. بنابراین در یک ظرف 1×1×1 سانتیمتری (چیزی نزدیک به یک بند انگشت! ) می توان طلایی به ارزش 1000000×19.3 تومان داشت که معادل با 19.3 میلیون تومان می باشد .ارزش هر 19.3گرم طلای 24 عیار، تقریبا معادل 21 بشکه نفت خام است . قطعاً ما در حال حاضر نمی توانیم  بجای یک میلیون بشکه نفت در روز 1 تن طلا تولید کنیم . اما می توان مجموعه ای از کانی های ارزشمند را هدف تولید قرار دهیم .

نتیجه ی اول( یک نظریه) :

اگر تولید طلا را از 5 تن در سال بصورت گام به گام به 50  تن در سال برسانیم ، بعد از 10 سال می توانیم یک سال کشور را بدون نفت و فقط با طلا اداره کنیم . شاید کمتر از 1 درصد منابع و ذخایر معدنی کشور به طلا اختصاص داشته باشد اما  عناصر کمیاب ، سایر فلزات پایه و ذخایر معدنی دیگر قطعا این نظریه را عملیاتی خواهد نمود .

اگر دیروز به فکر نبودیم باید امروز به فکر باشیم و کاری انجام دهیم .  فراموش نکنیم که امروز، همان دیروز فرداست!  برای عناصر کمیاب قطعا کارهایی صورت گرفته است، پیشنهاد این است که بطور ویژه و با سرعت بیشتری اکتشافات این دست عناصر دنبال شود . دلار یک کالای با ارزش مجازی در دنیاست که واسطه معاملات است . ما نفت می فروشیم تا دلار به دست بیاوریم تا کالا بخریم .

چرا به جای کانال های مالی مبتنی بر دلار، کانال های مالی مبتنی بر طلا ایجاد نگردد؟

 آیا بهتر نیست ما به جای فروش نفت و تهیه دلار، طلا که پشتوانه دلار است را در داخل کشور از خاک کشور تولید کنیم؟

 آیا بهتر نیست در دراز مدت به جای تقویت ذخایر ارزی ، میزان ذخایر طلای کشور (در بانک مرکزی) را افزایش دهیم؟

با طلا مشکل مبادلات تجاری حل می شود . طلا را می توان از طریق مرزهای خاکی تبادل کرد . طلا را زمینی، هوایی، ریلی و دریایی می توان انتقال داد بدون اینکه قابل رصد کردن باشد . کالا را نیز می توان به همین ترتیب وارد نمود . شاید کشتی ها را بتوانند توقیف کنند اما هزاران خودرو و انسان را خیر.

ایران  بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر با کشورهای افغانستان ، پاکستان ، ترکمنستان، ترکیه، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و عراق مرز مشترک زمینی دارد .  ایران همچنین دارای ۲۷۰۰ کیلومتر مرز آبی دردریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد. نفت را با کشتی ، خط لوله و یا تانکر می توان انتقال داد  اما حجم زیادی دارد ، قابل رصد می باشد و امکان آسیب پذیری هم دارد . از طرف دیگر ارزش واحد حجم آن در قیاس با ارزش واحد حجم طلا کمتر است .

در دراز مدت باید ارزش طلا صرف توسعه زیرساخت های کشاورزی و دامپروری و همچنین معدنکاری شود . چرا که بشر به طور بنیادین نیازمند این دو صنعت می باشد . امرار معاش بشر به واسطه کشاورزی و ادواتی بوده که از طریق معدنکاری ساخته می شده است . امریکا در جنگ اقتصادی خود  امرار معاش مردم را هدف قرار داده است . هرچند برای مقابله در جنگ اقتصادی فعلا مجبوریم به دنبال کانی های ارزشمند در واحد حجم کوچک برویم اما توسعه زیرساخت های کشور نیازمند تأمین مواد معدنی (فولاد، زغالسنگ، مس، سرب، روی …) می باشد. لذا طرح های اکتشافی فعلی را هم به پشتوانه ذخایر گرانبها می توانیم اجرایی کنیم .

حتی اگر مشکلات فعلی کشور حل شود ، برای عبور از مشکلات آتی باید امروزه یک طرح ویژه طلا و عناصر کمیاب تعریف شود . معادن موجود هم باید با حداکثر توان طلا ، نقره و سایر فلزات گرانبها را تولید کنند . برای اینکه این ایده مورد پذیرش واقع شود باید بدانیم که کشورهای چین و هند در سال 2019 بخش زیادی از ذخایر ارزی خود را به طلا تبدیل نموده اند .

ارزش دلار به یکباره سقوط نخواهد کرد و ما فعلاً به ذخایر ارزی که داریم نیازمندیم . اگر نمی توانیم مثل چین و هند این ذخایر را با خرید طلا جایگزین کنیم . اما می توانیم از منابع معدنی کشور این ذخایر را افزایش دهیم .

نتیجه ی دوم( یک نظریه) :

در جنگ اقتصادی که ابزاردشمن در آن دلار بدون پشتوانه است . بهترین سلاح اقتصادی طلاست . چون خصوصیات ویژه ای دارد ؛

• در حجم کم  ارزش بسیار بالایی دارد
• از خاک داخل کشور به دست می آید
• آسیب پذیری نسبی پایینی دارد
• انتقال و مبادله آن قابل رصد نمی باشد
• ارزش ذاتی دارد و نیاز به پشتوانه ندارد

با توسعه اکتشافات برای فلزات گرانبها و عناصر کمیاب ، به جای توسعه ذخایر ارزی (کاغذهای چاپ شده) ، ذخایر معدنی کشور (کالاهایی که از منابع طبیعی کشور بدست می آیند) را توسعه بدهیم . بدین ترتیب مانند چین و هند در جنگ اقتصادی که در دنیا به راه افتاده ، پشتوانه دلار را مورد هدف قرار داده ایم . ایجاد خط اعتباری طلا بین کشورها به جای خط اعتباری دلار برای مبادلات تجاری و تسویه حساب دوره ای (مثلا هر 3 یا 6 ماه و یا 1 یکسال ، طلا مبادله گردد قطعا به پیروزی در این جنگ اقتصادی دست خواهیم یافت .  

نقاط قوت ، ضعف ، فرصت ها و تهدید های صنعت طلا

تهدیدات

تهدیدات در صنایع بالادستی ؛

1- تاثیر شرایط سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی کشور و جهان بر میزان تقاضا

2- مشکلات و اختلالات تولید

3- بی ثباتی در قیمت طلا با توجه به جهانی بودن قیمت آن

افت و خیز قیمت طلا در دوره های مختلف حاشیه سود معدنکاران طلا را تحت تاثیر قرار می دهد . کاهش قیمت طلا باعث کاهش سهم حاشیه سود از قیمت طلا شده است . زیرا با کاهش قیمت طلا هزینه های تولید به اندازه کافی کاهش نیافته تا بتوان حاشیه سود را در سطح ثابتی نگه داشت . این امر موجب عدم سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه ی صنعت طلا در کشور شده است . از طرف دیگر دیر بازگشت بودن سرمایه گذاری نیز مزید بر علت بوده و با افزایش قیمت طلا سرمایه گذاری ها در این بخش دیر بازده تر شده و از جذابیت طرح های سرمایه گذاری در صنعت طلا نسبت به سالهای قبل کاسته است . همین امر باعث پایین ماندن میزان علاقمندی بخش خصوصی شده است .

4- تحریم های مختلف سیاسی و اقتصادی

5- افت عیار معادن طلا

6- عدم صداقت در اعلام اطلاعات توسط معادن

7- بالا بودن قیمت طلا

8- هزینه تولید بالا

تهدیدات در صنایع پایین دستی ؛

• کاهش تقاضای طلا به صورت جواهر
• حضور فعال رقبا در منطقه ( هندوستان با صادرات سالانه بیش از 40 میلیارد دلار جواهرآلات و سنگ های قیمتی )

 نقاط قوت

نقاط قوت صنایع بالادستی ؛

• ذخایر معدنی مناسب در کشور

وضعیت ذخایر طلا در ایران همانند سایر مواد معدنی از شرایط نسبتاً خوبی برخوردار است . به طوریکه در حال حاضر در حوزه طلا 22 معدن فعال است و ظرفیت توسعه به بیش از 50 ناحیه و منطقه معدنی طلا می باشد. ذخایر طلای موجود در ایران قابل توجه است اما میزان این ذخایر قطعی نیست و نیازمند اکتشاف بیشتر در مناطق مستعد یا امید بخش است. به طور کلی ایران پتانسیل خوبی از نظر ذخایر طلا دارد .

• روباز بودن معادن فعال طلا در کشور

روباز بودن استخراج معادن هزینه های اجرای عملیات معدنکاری را پایین و مراتب سهل تر و با سرمایه گذاری کمتر را باعث می شود. در حال حاضر تمامی معادن فعال طلای ایران روباز هستند. این موضوع سبب ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاری در معادن برای سرمایه گذاران احتمالی آتی خواهد شد.

نقاط قوت صنایع پایین دستی؛

منظور از صنایع پایین دستی صنعت ساخت  زیور آلات و جواهرات است که بیش از نیمی از مصرف طلای جهان به صورت فوق است .

• ارزش افزوده بسیار بالا
• جمع آوری نقدینگی عامل تورم از سطح جامعه
• اشتغال زایی بسیار بالا
• افزایش صادرات و ارز آوری
• کنترل واردات و جلوگیری از خروج ارز

نقاط ضعف

نقاط ضعف در صنایع بالا دستی؛

• عدم انسجام در برنامه ریزی ها و جمع آوری اطلاعات

منسجم نبودن اطلاعات حوزه طلا در یک بخش و به صورت جامع تاثیرات منفی بر رشد این صنعت داشته است.

• روش های قدیمی استخراج

استفاده از روش های قدیمی استخراج طلا در کشور سبب پایین آمدن بهره وری فرایند تولید و همچنین مخاطرات زیست محیطی بسیاری برای مناطق اطراف حوزه استخراجی شده است . این موضوع سبب شده میزان ظرفیت تولید واقعی معادن از ظرفیت اسمی آن ها بسیار پایین تر باشد .

نقاط ضعف در صنایع پایین دستی ؛

• ضعف در طراحی

مهم ترین ضعف کشور در صنعت ساخت جواهرات در ایران ، طراحی است. با وجود غنای فرهنگی و هنری ایران همچنان سبکی به عنوان سبک طلای ایرانی وجود ندارد. طرح های ایرانی به ندرت در بازار دیده می شود. اکثر کارها کپی و تلفیقی است و این موضوع سبب شده میزان صادرات مصنوعات طلای کشور عملا صفر باشد.

• قاچاق طلای کار شده ( مصنوعات و جواهرات) به داخل کشور

طبق آمار های غیر رسمی حدود 80 درصد از مصنوعات طلا و جواهر در کشور خارجی  بوده و به صورت قاچاق وارد کشور شده است که حجم بالایی از آن ها از حجم و عیار مناسب و استاندارد برخوردار نیستند .

• نبود تجهیزات مناسب تولید

ماشین آلات و تجهیزات به روز در تولید مطلوب مصنوجات طلا موثر هستند که متاسفانه تجهیزات و دستگاه های تولید طلا در کشور به روز نمی باشند.

فرصتها

فرصت ها در صنایع بالا دستی؛

• طلا به عنوان مانعی در برابر تورم

توانایی تاریخی طلا به عنوان مانعی در برابر تورم ارز های رایج کشور تقاضا برای طلا را به صورت مداوم افزایش می دهد . با افزایش تورم قیمت طلا افزایش می یابد که در این صورت باید کارگران معدن، تولید و توزیع کنندگان از این افزایش سود ببرند . این ویژگی طلا سبب تاثیر بلند مدت در سرمایه گذاری طلا شده است .

• عدم وجود مانع برای بخش خصوصی در بخش استخراج

عدم وجود مانع برای ورود بخش خصوصی به این محدوده می تواند سبب رشد روز افزون این صنعت در صورت جذب سرمایه گذاری و فراهم آوردن شرایط مناسب آن شود.

• همکاری بانک مرکزی

بانک های مرکزی تمام کشور ها به صورت مداوم در حال خرید طلا هستند . این موضوع تاثیرات بلند مدت داشته و سبب افزایش ارزش طلا شده است . همچنین بانک مرکزی می تواند برای افزایش میزان نقدینگی خود طلا بفروشد . این عامل نیز تاثیر مثبت کوتاه مدت بر ارزش طلا خواهد داشت . و سبب افزایش قیمت طلا خواهد شد . افزایش قیمت طلا  استخراج  طلا از معادن کم عیار ار از نظر اقتصادی توجیه پذیر می کند .

فرصت ها در صنایع پایین دستی؛

• بالا بودن ارزش افزوده صنعت ساخت زیورآلات
• نزدیکی فرهنگی به کشور های همسایه همچون عراق و افغانستان
• وجود تعداد بسیار معادن سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در ایران

قدمت تولید جواهرات در ایران و علاقه دیرپای ایرانیان در استفاده از آن باعث شده است که تولید زیورآلات از طلا به عنوان یک صنعت پایین دستی در ایران پذیرفته شود . همین امر توانایی صنعت طلای کشور را بالا برده است . طبق آمار از اتحادیه طلا و جواهر در حدود 12000 واحد تولیدی و 3000 واحد آبکاری در کشور فعال هستند.

کارگروه معدنی شهید حسام خوشنویس

پائیز 1399